Oleh Wan Azrain Adnan
KUALA LUMPUR– Isu buli kini menjadi perhatian seluruh negara, dibincangkan dari kedai kopi hingga ke Dewan Rakyat, melibatkan pelbagai aspek termasuk perundangan, pencegahan dan pemulihan .
Minggu lalu, Sekretariat Gerakan Anti Buli (GAB) menggesa kerajaan menggubal Akta Anti-Buli khusus bagi menangani kes buli tanpa bergantung kepada peruntukan undang-undang lain. Menurut GAB, undang-undang sedia ada tidak mencukupi untuk membendung budaya buli yang semakin berakar umbi. GAB merupakan gabungan peguam dan NGO .
Beberapa hari kemudian, Menteri di Jabatan Perdana Menteri (Undang-Undang dan Reformasi Institusi) mengakui tiada definisi khusus atau hukuman jelas berkaitan kesalahan buli dalam undang-undang sedia ada. Beliau memaklumkan kerajaan sedang meneliti keperluan penggubalan Akta Anti-Buli termasuk penubuhan tribunal untuk mendengar kes melibatkan pelajar dan kanak-kanak .
Statistik Buli di Sekolah dan IPT
Kemarahan masyarakat meningkat apabila banyak kes buli dilaporkan di sekolah dan Institusi Pendidikan Tinggi (IPT), termasuk yang membawa kepada kecederaan dan kematian. Ketua Pengarah Pendidikan Malaysia mendedahkan, setakat Oktober 2024, terdapat 6,208 kes buli direkodkan di sekolah berbanding 6,528 kes (2023), 3,883 (2022) dan 326 (2021). Puratanya, 21 kes dilaporkan setiap hari sepanjang Januari–Oktober 2024 .
Bagi IPT pula, Menteri Pendidikan Tinggi memaklumkan sebanyak 31 kes buli dilaporkan dalam tempoh 2014–2025 di lapan universiti awam, melibatkan kes buli fizikal dan siber .
Namun, pemerhati berpendapat angka sebenar mungkin lebih tinggi kerana ramai mangsa tidak melaporkan kes akibat rasa takut atau malu.
Buli dan Kaitannya Dengan Kesihatan Mental
Perbahasan umum ketika ini banyak menjurus kepada aspek perundangan dan hukuman, namun aspek pencegahan juga perlu diberi perhatian selaras dengan prinsip “mencegah lebih baik daripada merawat”. Isu buli wajar ditangani sebagai masalah kesihatan mental kerana punca utama sering berkait dengan persekitaran rumah, pengaruh rakan sebaya, role model serta penggunaan media sosial .
Laporan National Health and Morbidity Survey (NHMS) 2023 mendedahkan hampir sejuta kanak-kanak berusia 5–15 tahun menghadapi masalah kesihatan mental, meningkat dua kali ganda daripada 424,000 (2019) kepada 922,318 (2023). Bagi populasi berusia 16 tahun ke atas, satu juta orang (4.6%) dilaporkan mengalami kemurungan, manakala kes bunuh diri meningkat daripada 981 (2022) kepada 1,087 (2023) .
Tinjauan Kesihatan Remaja (AHS) 2022 oleh KKM turut merekodkan peningkatan pelajar yang mempunyai idea membunuh diri daripada 10% (2017) kepada 13.1% (2022), melibatkan 33,523 pelajar di 239 sekolah menengah.
Selain itu, kajian UNICEF pada 2022 di kawasan Projek Perumahan Rakyat (PPR) Kuala Lumpur dan Selangor mendapati 12.3% kanak-kanak serta remaja mengalami masalah kesihatan mental seperti kemurungan dan kebimbangan, manakala 13.4% pernah terfikir untuk mencederakan diri atau membunuh diri .
Usaha Kerajaan Menangani Isu Mental
Menyedari masalah ini, Kementerian Kesihatan Malaysia (KKM) menubuhkan Pusat Kecemerlangan Kesihatan Mental Kebangsaan (NCEMH) pada Oktober 2022, manakala penubuhan Institut Kesihatan Mental diumumkan Perdana Menteri pada September 2023 bagi memperkasa usaha kerajaan, sektor swasta dan pertubuhan masyarakat sivil .
Namun, cabaran besar dihadapi negara adalah kekurangan pakar. Pada November 2024, jumlah pakar psikiatri berdaftar hanya 623 orang, dengan KKM menyasarkan peningkatan kepada 720 menjelang 2025 bagi mencapai nisbah 1 pakar untuk setiap 50,000 penduduk .
Selain itu, nisbah kaunselor kini 1:1,000 penduduk, dianggap tidak mencukupi. Talian Kasih kendalian KPWKM menerima lebih 500 panggilan sehari berkaitan tekanan, penderaan dan isu kewangan. Setakat Ogos 2024, terdapat 11,790 kaunselor berdaftar di Lembaga Kaunselor Malaysia, dengan sasaran nisbah lebih kecil menjelang 2040 .
Kesimpulan
Statistik menunjukkan isu kesihatan mental berpotensi menjadi penyakit kedua tertinggi selepas sakit jantung menjelang 2030. Justeru, menangani kes buli memerlukan pendekatan menyeluruh yang menekankan pencegahan dan pemulihan di samping aspek perundangan, agar masalah ini tidak terus menular dalam kalangan generasi muda .
