Oleh Nirvana Jalil Ghani
Tragedi yang menimpa Zara Qairina telah menyatukan seluruh negara dalam kesedihan dan kemarahan. Desakan perubahan bergema di seluruh pelosok masyarakat, sehingga Parlimen memberi respons.
Pada Disember 2024, pindaan Kanun Keseksaan telah diluluskan, menjadikan perbuatan buli, gangguan dan komunikasi berunsur ancaman sebagai kesalahan jenayah. Seksyen 507D memperuntukkan hukuman penjara sehingga 10 tahun bagi kes yang paling serius. Menjelang Mac 2025, peruntukan ini telah berkuat kuasa.
Pada Ogos lalu, Menteri Undang-Undang, Datuk Seri Azalina Othman Said, mengesahkan bahawa Jemaah Menteri sedang meneliti cadangan menggubal Akta Anti-Buli khusus, termasuk penubuhan tribunal bagi kes melibatkan kanak-kanak. Ahli Parlimen seperti Datuk Matbali Musah (Sipitang) turut lantang menyuarakan isu ini. Buat pertama kali, isu buli di sekolah diberi perhatian sebagai masalah dasar negara, bukan sekadar tragedi peribadi.
Namun, undang-undang sahaja tidak menjamin keselamatan. Murid tidak dilindungi jika kes buli di kelas, asrama atau kumpulan WhatsApp tidak dilaporkan, tidak dikesan atau tidak diselesaikan. Malaysia sudah ada asas undang-undang, tetapi pelaksanaan di lapangan masih goyah.
Statistik yang membimbangkan
Dalam tempoh 10 bulan pertama tahun 2023, Kementerian Pendidikan merekodkan 4,994 kes buli melebihi jumlah sepanjang tahun 2022. Antara 2021 hingga 2023, lebih 9,200 kes dilaporkan melibatkan 5,700 murid. Malaysia juga berada di tangga kedua tertinggi di Asia bagi buli siber pada 2020. Kajian antarabangsa menunjukkan mangsa buli berisiko dua kali ganda mengalami kemurungan atau mencuba membunuh diri.
Apa langkah seterusnya?
Pertama, memperkukuh akauntabiliti dengan sokongan.
Pengetua dan Guru Besar wajar diwajibkan merekod setiap kes ke dalam sistem pusat KPM yang diaudit secara berkala. Guru, warden dan pengawal keselamatan pula mesti dikenakan tindakan jika terbukti cuai atau menyembunyikan kes. Pada masa sama, mereka perlu dilindungi undang-undang apabila melapor dengan jujur, diberikan dana tambahan untuk melantik kaunselor serta menjalani latihan tahunan mengenai pengesanan dan pengurusan kes buli. Guru juga berhak mendapat sokongan kesihatan mental kerana mereka turut menanggung trauma.
Kedua, memperkasakan Pembimbing Rakan Sebaya (PRS).
Walaupun setiap sekolah sudah ada PRS, potensinya belum dimaksimumkan. Dengan latihan kaunseling asas dan bantuan psikologi awal bermula dari sekolah rendah, PRS boleh menjadi “mata dan telinga” untuk mengesan tanda awal buli. Platform digital sulit juga boleh diwujudkan bagi membolehkan PRS melapor terus kepada kaunselor.
Ketiga, menutup jurang kaunselor.
Pada masa ini, nisbah purata ialah seorang kaunselor bagi 1,500 murid, jauh daripada piawaian antarabangsa iaitu 1:250. Malaysia perlu melaksanakan pengambilan besar-besaran, dengan biasiswa serta skim ikatan perkhidmatan untuk menarik graduan psikologi berkhidmat di sekolah.
Keempat, saluran pelaporan yang selamat dan telus.
Aplikasi SafeguardMY dan talian WhatsApp boleh diwujudkan untuk laporan sulit, memuat naik bukti, serta dihubungkan terus kepada Cyber999 bagi kes buli siber dan Talian Kasih 15999 bagi sokongan keluarga. Data kes yang dilaporkan dan diselesaikan wajar diterbitkan secara berkala sebagai papan pemuka nasional.
Akhir sekali, membina budaya baharu.
Anugerah “sifar buli” sering mendorong sekolah menutup kes. Sebaliknya, sekolah yang melapor secara jujur, menyelesaikan kes dengan pantas dan menyokong mangsa perlu diberi pengiktirafan. Murid pula boleh dipupuk melalui Projek Kindness, manakala ibu bapa dilibatkan melalui bengkel kesedaran.
Belajar daripada pengalaman antarabangsa
Finland melalui program KiVa berjaya mengurangkan kes buli sehingga 40%. Jepun menggubal Akta Anti-Buli pada 2013 yang mewajibkan siasatan segera. Singapura pula membuktikan disiplin boleh digabungkan dengan kaunseling dan pemulihan. Malaysia boleh menyesuaikan pendekatan ini, dengan menekankan kekuatan PRS dan sistem pelaporan moden.
Bayangkan dalam tempoh tiga bulan, Rang Undang-Undang Anti-Buli dibentang di Parlimen dan aplikasi SafeguardMY dipilotkan di sekolah terpilih. Dalam enam bulan, 5,000 pemimpin PRS sudah dilatih dan 1,000 kaunselor baharu direkrut. Dalam setahun, Malaysia menerbitkan Indeks Buli dan Kindness Nasional pertamanya — mengukur bukan sekadar diam, tetapi tahap keselamatan sebenar.
Malaysia kini sudah ada undang-undang. Tetapi keselamatan mesti dibina di kelas, asrama dan ruang digital tempat anak-anak kita hidup. Dengan gabungan akauntabiliti, sokongan kepada guru, pengukuhan PRS, pelaburan dalam kaunselor, serta ketelusan dalam pelaporan, kita mampu bergerak daripada slogan kepada sistem daripada hukuman kepada pencegahan.
Tragedi Zara tidak boleh sekadar menjadi tajuk berita. Ia mesti menjadi titik perubahan apabila Malaysia akhirnya memilih untuk benar-benar melindungi anak-anaknya.
