Oleh Wan Azrain Adnan
Kota Kinabalu – Isu gangguan bekalan air terus menghantui rakyat Sabah dengan laporan terkini menyentuh kawasan Putatan dan sekitar pusat bandar Kota Kinabalu yang berdepan masalah tekanan air rendah sejak dua minggu lalu.
Timbalan Ketua Menteri merangkap Menteri Kerja Raya Sabah melahirkan kekecewaannya terhadap situasi itu yang menurut Jabatan Air Sabah berpunca daripada permintaan tinggi serta beberapa isu teknikal.
Antara premis terjejas termasuk hotel bertaraf lima bintang dan pusat membeli-belah utama seperti Hotel Le Meridien, Hotel Promenade, Suria Sabah dan Wisma Merdeka.
Bagaimanapun, usaha pemulihan sedang dilaksanakan dan kebanyakan premis di kawasan pusat bandar (CBD) dilaporkan telah menerima semula bekalan air secara konsisten.
Gangguan bekalan air turut menjejaskan kehidupan harian penduduk serta sektor pelancongan Sabah yang sedang giat dipromosikan sebagai destinasi utama di peringkat domestik dan antarabangsa.
Menurut Menteri Kerja Raya Sabah, gangguan berkenaan amat mengecewakan kerana berlaku walaupun Loji Rawatan Air Kasigui telah pun beroperasi. Loji tersebut mempunyai kapasiti penghasilan lima juta liter air sehari, namun hanya mampu menghasilkan tiga juta liter sehari ketika ini.
Bekas Ketua Menteri Sabah turut bersuara, menyarankan agar kementerian tidak terus bergantung kepada Jabatan Air Sabah yang menurutnya gagal menyelesaikan isu bekalan air walaupun telah membelanjakan berbilion ringgit.
Beliau juga menyatakan bahawa Jabatan Air Sabah mempunyai kuasa luas di bawah Enakmen Bekalan Air Sabah 2003, namun masih gagal menangani masalah berkenaan secara berkesan.
Sebagai langkah penyelesaian, beliau mencadangkan agar satu badan berkanun baharu ditubuhkan untuk menggantikan Jabatan Air Sabah dan diterajui oleh golongan profesional yang berintegriti. Cadangan itu boleh dilaksanakan dengan meminda Enakmen Bekalan Air Sabah 2003.
Beliau sebelum ini pernah mencabar kesahan pelantikan Pengarah Jabatan Air Sabah pada 2019 dan berjaya memperoleh pengisytiharan mahkamah bahawa pelantikan tersebut tidak sah kerana tidak mematuhi peruntukan enakmen berkenaan.
Seksyen 3 Enakmen Bekalan Air Sabah 2003 menyatakan bahawa jawatan kanan dalam Jabatan Air Sabah mesti diisi oleh anggota perkhidmatan awam. Dalam kes tersebut, individu yang dilantik bukan anggota perkhidmatan awam pada waktu pelantikan.
Untuk rekod, Jabatan Air Sabah ditubuhkan pada Januari 1988 sebagai agensi di bawah Kementerian Kerja Raya Sabah. Ia bertanggungjawab mengawal selia serta mengurus pembekalan air terawat di negeri ini.
Berdasarkan laman sesawang Jabatan Air Sabah, jabatan ini berperanan sebagai pengawal selia (pelesenan, peraturan dan pendakwaan) serta penyedia perkhidmatan (operasi pengeluaran dan pembekalan air) — satu model ‘2 dalam 1’ yang berbeza berbanding Semenanjung Malaysia dan WP Labuan.
Di Semenanjung, Suruhanjaya Perkhidmatan Air Negara (SPAN) menjadi pengawal selia manakala setiap negeri mempunyai operator masing-masing seperti Syarikat Air Negeri Sembilan (SAINS).
Model Jabatan Air Sabah juga berbeza daripada industri tenaga di Sabah yang dikendalikan secara berasingan oleh Suruhanjaya Tenaga Sabah (ECOS) sebagai pengawal selia dan Sabah Electricity Sdn Bhd (SESB) sebagai penyedia perkhidmatan.
Sehubungan itu, sudah tiba masanya Jabatan Air Sabah mencontohi model industri tenaga dengan memisahkan peranan pengawal selia dan penyedia perkhidmatan melalui penubuhan dua entiti:
• Suruhanjaya Air Sabah – sebagai pengawal selia
• Syarikat Air Sabah – sebagai penyedia perkhidmatan bekalan air
Melalui penstrukturan semula ini, prestasi industri air di Sabah dijangka dapat dipertingkat dan memberi manfaat kepada rakyat. Pemisahan peranan dapat memperkukuh tadbir urus dan akauntabiliti.
Sebagai contoh, sukar untuk memastikan ketelusan sekiranya entiti yang sama bertindak sebagai pengawal selia dan operator. Persoalannya: adakah Jabatan Air Sabah akan mengambil tindakan terhadap dirinya sendiri sekiranya berlaku penurunan mutu perkhidmatan?
Penyelesaian sebenar bagi isu bekalan air di Sabah tidak akan berjaya selagi Jabatan Air Sabah tidak distruktur semula.
“Jika anda sebahagian daripada masalah, sudah pasti anda tidak boleh menjadi sebahagian daripada penyelesaiannya,” ujar sumber itu.
